Τα λύτρα των αλύτρωτων (13/6/2008)

Μια φρέσκια ιδέα που άκουσα τις τελευταίες μέρες είναι μια μεταφορά από την οικονομία στην πολιτική. Ο κ. Χρήστος Σεφερτζής, αναλύοντας τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που διεμβολίζει βίαια η ακρίβεια, έκανε λόγο για «πολιτικό στασιμοπληθωρισμό». Αν ο στασιμοπληθωρισμός στην οικονομία είναι η συνύπαρξη υψηλού πληθωρισμού τιμών με υψηλή ανεργία και οικονομική στασιμότητα, στην πολιτική θα μπορούσαμε να πούμε ότι ισχύει το ανάλογο: πληθωρισμός λόγων (ήτοι, ακατάσχετη και ανέξοδη πολιτική φλυαρία) σε συνδυασμό με στασιμότητα στην παραγωγή πολιτικού έργου (πού καιρός, αφήνουν οι τηλεοπτικές και επικοινωνιακές υποχρεώσεις;) και ανεργία των πολιτικών. Η μεταφορά γίνεται κυριολεξία αν ρίξουμε μια ματιά στο σημαντικότερο εύρημα των δημοσκοπήσεων: στα ερωτήματα για το ποιος είναι καταλληλότερος για να κυβερνήσει ή πολύ πιο ειδικά για να αντιμετωπίσει προβλήματα όπως η ακρίβεια, οι ψηφοφόροι απαντούν ΚΑΝΕΝΑΣ σε ποσοστό από 30% έως 48! Αν, λοιπόν, ένας στους δύο πολίτες θεωρούν ΑΝΙΚΑΝΟΥΣ τους πολιτικούς (τουλάχιστον των κομμάτων εξουσίας) να ασκήσουν πολιτική, είναι λογικό να αναμένουμε υψηλή πολιτική ανεργία. Εκτός αν εφευρεθεί η πολιτική οικονομία του ΤΙΠΟΤΑ για να διαχειριστεί το ΜΗΔΕΝ.

Με άλλους όρους, ο πολιτικός στασιμοπληθωρισμός θα μπορούσε να εκφραστεί ως ο μεταμοντέρνος ορισμός της επαναστατικής κατάστασης: «οι κάτω δεν θέλουν, οι πάνω δεν μπορούν». Είμαστε ακριβώς στο σημείο αυτό, αλλά μας λείπει ο τρίτος συντελεστής, το επαναστατικό υποκείμενο. Προς το παρόν είναι απορροφημένο στην αποπληρωμή των δανείων του, την εξόφληση των πιστωτικών του και την αποπεράτωση των αυθαιρέτων του.

Εγώ θα προσθέσω άλλη μια θεωρητική αυθαιρεσία. Εκτός από τον οικονομικό και τον πολιτικό στασιμοπληθωρισμό υπάρχει και ο κοινωνικός. Πώς σας φαίνεται αυτό; Υπάρχει, δηλαδή, πλούτος άφθονος, πλούτος πληθωρικός, που λιμνάζει στην ανώτατη κλίμακα της κοινωνικής πυραμίδας. Και ο πληθωρισμός (πληθωρισμός κερδών κατά τις κυνικές ομολογίες ακόμη και των φανατικών απολογητών του φιλελευθερισμού) είναι ο πιο βίαιος μηχανισμός αφαίμαξης της αγοραστικής δύναμης, απίσχνασης του εισοδήματος που απομένει στις μεσαίες και κατώτατες κλίμακες της πυραμίδας. Στο συσσωρευμένο πλούτο της κορυφής αντιστοιχεί η θεαματική διεύρυνση της φτώχειας στον πάτο. Είναι υπόθεση μηνών, ούτε καν ετών, αλλά είναι γεγονός παγκόσμιο, με ισχύ σοκ. Πληθωρισμός ανέχειας, ανεργία πλούτου στην πιο δραματική οικονομική συγκυρία της τελευταίας εικοσαετίας.

(Ενδεχομένως θα ρωτήσει κάποιος: τι εστί φτώχεια; Δεν πεινάμε κιόλας στην Ελλάδα. Λίγοι οι λιμοκτονούντες, οι ανέστιοι και οι πένητες. Σωστό κι αυτό, αλλά το καταναλωτικό πρότυπο που διαμορφώσαμε εδώ και χρόνια αποκαλύπτει πια τρομακτική υστέρηση εισοδήματος, ακόμη και σε μεσαία στρώματα. Μετά αρκετά χρόνια ψευδαίσθησης ευμάρειας και κοινωνικής ανέλιξης τα νοικοκυριά μετράνε απώλειες. Πώς λέμε: «απόλυτη και σχετική εξαθλίωση της εργατικής τάξης»; Για δεκαετίες κρυβόμαστε πίσω από τη δεύτερη. Κάτι τσιμπήσαμε όλοι από τη φούσκα της ανάπτυξης. Τώρα μετατοπιζόμαστε στην πρώτη. Οι απώλειες είναι απόλυτες. Κι ακόμη δεν έχει σκάσει η πιστωτική φούσκα).

Ο κοινωνικός στασιμοπληθωρισμός, λοιπόν, διαλύει την επίπλαστη ευημερία των πολλών ( ας πούμε των δύο τρίτων) και προκαλεί απότομη υποβάθμιση στη μέση, στη βάση και στον πάτο της νεοελληνικής πυραμίδας. Εργαλείο (ή απλώς αφορμή) ο «διεθνής πληθωρισμός», που λέει και ο κ. Αλογοσκούφης (αλήθεια, πού το βρήκατε αυτό, κ. καθηγητά; Σε ποιο εγχειρίδιο ορίζεται και από ποια διεθνή στατιστική υπηρεσία μετριέται αυτό το μέγεθος που διεθνοποιεί το πολιτικό κόστος αλλά «εθνικοποιεί» τα επιχειρηματικά κέρδη;)

Στο έδαφος του κοινωνικού στασιμοπληθωρισμού αναπτύσσεται ένας βαθύς τραυματισμός του ταξικού γοήτρου πολλών: από τους μικροαστούς που πίστεψαν στην υπεσχημένη ηγεμονία του «μεσαίου χώρου» μέχρι τους μισθωτούς προλετάριους που επέπλευσαν καταναλωτικά στο δανεικό χρήμα, από τα θυμωμένα στάχυα (τους αγρότες) μέχρι τα θυμωμένα ράφια (τους καταναλωτές), από τους νεογιάπηδες μέχρι τους μεταπτυχιακούς του γκισέ και των 700 ευρώ, όλοι τους περνούν από την πολιτική νιρβάνα στο μεγάλο θυμό. Απότομα, σχεδόν εκρηκτικά, όπως καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις, οι οπαδοί του ΚΑΝΕΝΑ προσχωρούν στο ρεύμα του ΤΙΠΟΤΑ.

Αποθέματα φθόνου, απωθημένα απληστίας, αποστάγματα απελπισίας ανεβαίνουν στον αφρό. Το εκρηκτικό φορτίο του κοινωνικού στασιμοπληθωρισμού βρίσκει το απόλυτο κενό στον πολιτικό στασιμοπληθωρισμό. Αλλά η φύση- όπως και η πολιτική φθίση- απεχθάνεται το κενό. Αν τα πολιτικά υποκείμενα (τα κόμματα εξουσίας αλλά και τα κόμματα της αντ-εξουσίας) αδυνατούν να εκφράσουν το μεγάλο θυμό, θα τον εκφράσουν άλλοι. Άνθρωποι και ομάδες που κινούνται στις παρυφές της πολιτικής, στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής, στις γκρίζες ζώνες της νομιμότητας. Ως Ρομπέν των Δασών ή ως Τζέημς Μποντ. Ή και ως Αλ Καπόνε. Λυτρωτές των κοινωνικά αλύτρωτων, όσων έχασαν το τρένο της απληστίας και τώρα συλλαμβάνονται ως λαθρεπιβάτες στο πλοίο της ανέχειας. Μίζες εσείς; Λύτρα εμείς. Ληστείες εσείς; Κοινωνικές απαλλοτριώσεις εμείς. Χλίδα και επίδειξη εσείς; Θεαματικά καψόνια εμείς. Εντάξει, μην περιμένετε και κανένα μανιφέστο με οράματα και στομφώδη συνθήματα. Μπορεί όλα αυτά να υπονοηθούν (ή απλώς να αποσιωπηθούν), να αφεθούν στη φαντασία των αλύτρωτων. Μπορεί, σε δεύτερο χρόνο, με άλλους δράστες και πρωταγωνιστές, να αποκτήσουν το εκρηκτικό μιας «νέας τρομοκρατίας». Και μπορεί να διαχυθούν στον κλεφτοπόλεμο μιας αδέσποτης ρήξης με την εξουσία. Με το τελετουργικό μιας «επαγγελματικής» απαγωγής (πάρτε το Ρόλεξ σας, κύριε…). Ή με το ανέξοδο πέταγμα μιας μολότοφ στο περιπολικό.

Αργά ή γρήγορα θα συνέβαιναν κι αυτά. Και θα συμβούν κι αυτά. Καθώς η ρουτίνα της πολιτικής διαπάλης φαίνεται όλο και πιο αδιέξοδη, όλο και πιο ανέξοδη, στο περιθώριό της θα συμβούν «άγρια» πράγματα. Πολλά επεισόδια θα δούμε στο πεδίο της κοινωνικής βίας ή της «κοινής» εγκληματικότητας. Κι είναι αρκετοί, πολλοί αυτοί που στοχοποιούνται. Με την πρόκληση της απληστίας ή με την αυθάδεια της εξουσίας. Είναι πολλοί οι άνθρωποι που σκέφτονται: «Έλεος πια, μα δεν έχουν τίποτα να φοβούνται;» Κάπως έτσι, την πρώτη δεκαετία της αντιπολίτευσης η «17 Νοέμβρη» έφτασε να έχει πολλούς ανομολόγητους οπαδούς (αλλά, όχι και τόσο ανομολόγητους, αν θυμηθούμε κάποιες καταγραφές στις δημοσκοπήσεις). Άλλοτε με τον αέρα του τιμωρού- Ζορό και άλλοτε με το σκιάχτρου, διεκδικούσε το ρόλο ενός αθέατου παίκτη στο πολιτικό παιχνίδι και απένεμε φαντασιακά τη «δικαιοσύνη» που αδυνατούσε να απονείμει το πολιτικό σύστημα. Ανέξοδα, εκ του ασφαλούς και απελπιστικά απλοϊκά, όπως ανακαλύψαμε όταν βγήκαν οι μάσκες από τα πρόσωπα.

Αλλά, έτσι απλοϊκά, προσβλητικά απλοϊκά, δρα και η επίσημη πολιτική. Το ίδιο και η επίσημη οικονομία και η επίσημη επιχειρηματικότητα. Η λογική μας απάγεται χωρίς λύτρα, ο κοινωνικός πλούτος ληστεύεται χωρίς αποζημίωση, ο δημόσιος βίος αποτιμάται σε μίζες. Και μας θεωρούν τόσο, μα τόσο δεδομένους (και ηλίθιους, προφανώς). Κάποιος θα πληρώσει τελικά τα λύτρα των αλύτρωτων.