Γιατί τον Αύγουστο είναι παχιές οι μύγες;(14/8/2009)

Παιδιόθεν είχα θεμελιώδεις απορίες για τον βίο και την πολιτεία της μύγας της οικιακής. Και των άλλων μυγών, αλλά -όσο να ’ναι- με την οικιακή υπήρχε ένας δεσμός ψυχικός, άμα τε και μυστικιστικός. Στην ηλικία που τα σύνορα φαντασίας και πραγματικότητας είναι ανύπαρκτα, όταν η μάνα μου ήθελε να μου αποσπάσει την απόλυτη σιωπή για να κάνει τη δουλειά της, μου έλεγε: «Σσσσσ, ν’ ακούσουμε το φτερό της μύγας!». Τέντωνα εγώ τ’ αΥτιά μου (τα είχα και μεγάλα), έκανα φιλότιμες προσπάθειες να συλλάβω τον ανεπαίσθητο ήχο, αλλά εις μάτην. Το φτερό της μύγας δεν τ’ άκουγα. Η υπερηχητική πτήση των μυγών άφηνε το ηχητικό της αποτύπωμα μόνο τα ζεστά μεσημέρια του καλοκαιριού, όταν οι μύγες έρχονταν απρόσκλητες και πετούσαν πάνω από τα ακάλυπτα μέρη δέρματος που ήθελαν να «τρυγήσουν», προκαλώντας εκείνο το γαργαλιστικό βασανιστήριο που τάραζε τον Μορφέα και μετέτρεπε τη σιέστα σε κόλαση. Τότε, ακουγόταν, πού και πού, το φτερό της μύγας.

Με τον καιρό ξεσκεπάστηκε η αθώα απάτη της μάνας μου -δεν κράτησα κακία-, πλην όμως άλλες απορίες για τα απεχθή και παρεξηγημένα πλάσματα που γέμιζαν τις ζεστές μέρες του Αυγούστου (όπως οι κώνωπες οι ανωφελείς γέμιζαν τις νύχτες του…) έμεναν ανεπίλυτες. Όπως, για παράδειγμα, γιατί τον Αύγουστο είναι παχιές οι μύγες; Μέγα επιστημονικό μυστήριο, που με τα χρόνια το κλείσαμε έξω από τα σπίτια μας, μαζί με τις μύγες, οι οποίες έτσι κι αλλιώς δεν συμπαθούν τους κλειστούς κλιματιζόμενους χώρους. Με αποτέλεσμα, αν και οικιακές, να έχουν γίνει είδος εν ανεπαρκεία στις οικίες μας.

Το γεγονός ότι οι μύγες δεν μας επισκέπτονται συχνά πια στα σπίτια των μεγαλουπόλεων δεν σημαίνει ότι τις εξαλείψαμε. Αντιθέτως. Κάπου διάβασα πως η μύγα εξακολουθεί να αποτελεί πιθανότατα το πρώτο πλάσμα με το οποίο έρχονται σ’ επαφή τρία στα τέσσερα παιδιά όταν έρχονται στον κόσμο, πριν από τον μαιευτήρα, τη μαμή ή τη μαμά τους. Προφανώς γιατί τα δύο πρώτα πρόσωπα είναι αδιανόητη πολυτέλεια για το μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής, της Ασίας, της Ν. Αμερικής. Και, αντιστρόφως, γιατί οι μύγες, στην άπειρη αφθονία τους, είναι για τις ίδιες περιοχές από τους ελάχιστους δείκτες «πλούτου». Τόσο, ώστε πολλοί επιστήμονες να ισχυρίζονται σοβαρότατα πως οι μύγες θα λύσουν το πρόβλημα της τροφής, όταν ο πλανήτης «φρακάρει» και δεν μπορεί πια να ταΐσει τα 12 δισ. στόματα που θα φιλοξενεί μέχρι το 2050, ίσως και νωρίτερα. Είναι απεριόριστες, πολλαπλασιάζονται ασύστολα, δεν χρειάζεται να τις εκθρέψουμε και προσφέρουν άφθονη και καθαρή πρωτεΐνη. Πολύ καλύτερες και υγιεινότερες από τα χάμπουργκερ ή τα σουβλάκια με πίτα.

Αντιλαμβάνομαι ότι αηδιάζετε στην ιδέα, αλλά σας διαβεβαιώνω ότι η απέχθειά σας είναι περισσότερο συνάρτηση μιας ιστορικής προκατάληψης που συνδέει τη μύγα με τις δέκα πληγές του φαραώ ή με τις επιδημίες που σκότωσαν περισσότερους ανθρώπους απ’ όσους σκοτώθηκαν στους πολέμους. Ωστόσο, στην πραγματικότητα ο κύκλος ζωής της μύγας είναι ένα αξιοζήλευτο μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης και ανακύκλωσης των φυσικών πόρων. Καθώς τρέφεται με ό,τι αποσυντίθεται, με τα σκουπίδια και τα περιττώματα του κυρίαρχου δίποδου και όλων των άλλων τετράποδων θηλαστικών, κάνει κυριολεξία το «τίποτα δεν πάει χαμένο», όσο εμετικό κι αν μας φαίνεται. Οι βρομερές της συνήθειες απέχουν από τις δικές μας μόλις κατά έναν μακρύ πεπτικό σωλήνα και μερικά εικοσιτετράωρα. Κι εμείς και η μύγα καταναλώνουμε νεκρή φύση. Εμείς στην αρχή της αποσύνθεσης. Αυτή στο τέλος της. Εμείς χρειαζόμαστε έναν πεπτικό σωλήνα αρκετών μέτρων για να ολοκληρώσουμε την αποσύνθεση. Αυτή αρκείται στα ελάχιστα χιλιοστά της. Εμείς καταβροχθίζουμε τους πόρους του πλανήτη. Αυτή αρκείται σε μια απειροελάχιστη ποσότητα από τ’ απορρίμματά μας.

Παραμένει πάντα άλυτο, βεβαίως, το μυστήριο του Αυγούστου. Υποθέτω ότι οι μύγες δεν κάνουν κάποια ειδική δίαιτα πάχυνσης το καλοκαίρι. Αλλά είναι προφανές ότι ο κύκλος των εποχών και των θερμοκρασιών τούς εξασφαλίζει έναν σταθερό κύκλο παραγωγής και αναπαραγωγής. Η ζέστη επιταχύνει την αποσύνθεση, το κρύο την επιβραδύνει. Άρα, ζέστη και κρύο -με όλες τις ενδιάμεσες διαβαθμίσεις τους- είναι για τις μύγες ό,τι για τον οικονομικό μας πολιτισμό η εναλλαγή ύφεσης, επιβράδυνσης και ανάπτυξης. Η ζέστη τούς παρέχει αφθονία πόρων κι επίσης, όπως διάβασα σχετικά, τις ιδεώδεις συνθήκες για να εκτονώσουν το ερωτικό και το μητρικό τους ένστικτο, σπέρνοντας πάνω σε ακαθαρσίες κατά εκατοντάδες τα αυγά τους. Είναι παρατηρημένο, δε, ότι οι προνύμφες που εναποτίθενται, για παράδειγμα, στο περίττωμα του σκύλου σας (αφού τον βγάζετε για να ανακουφιστεί χωρίς να μαζέψετε την «περιουσία» του), όταν σφίξουν οι ζέστες, τον Αύγουστο ας πούμε, ξεπετάγονται σε μια-δυο εβδομάδες και αναπτύσσονται σε ευτραφείς ενήλικες μύγες, έτοιμες να γαργαλήσουν ανθρώπινα σώματα, να τρυγήσουν όγκους ακαθαρσιών και να το ρίξουν σε αχαλίνωτο σεξ. Ιδεώδης και δίκαιος ρυθμός ανάπτυξης για ένα πλάσμα που ο κύκλος ζωής του δεν ξεπερνά τους δύο μήνες.

Ας πούμε, λοιπόν, πως η ζέστη είναι λύση του μυστηρίου μας για τις παχιές μύγες του Αυγούστου. Καταλαβαίνω, όμως, ότι δεν αρκεί για να τις καταστήσει συμπαθείς και να τις απαλλάξει από τη ρετσινιά του πιο άχρηστου, ρυπαρού και επικίνδυνου έμβιου όντος, για την προστασία του οποίου είναι απίθανο να δημιουργηθεί κάποια μη κυβερνητική οργάνωση ή να καθιερωθεί μια παγκόσμια μέρα. Τουλάχιστον στον ορατό ορίζοντα. Η μύγα, προς το παρόν, παραμένει ένα προγραμμένο είδος. Ελάχιστα τη διασώζουν οι φιλότιμες προσπάθειες των επιστημόνων που γοητεύονται από τα γνωστά ή άγνωστα χαρίσματά της: τον εκπληκτικό πτητικό της μηχανισμό που προσπαθούν επίμονα να αντιγράψουν οι στρατόκαβλοι της πολεμικής βιομηχανίας. Την ασύλληπτη όραση που της εξασφαλίζουν τα 4.000 μάτια-κάμερες τα οποία περιλαμβάνει κάθε μάτι της, ικανό να συλλαμβάνει 200 εικόνες το λεπτό (σκοτεινό αντικείμενο του πόθου της οπτικοακουστικής βιομηχανίας ή των μυστικών υπηρεσιών κάθε χώρας που σέβεται τον εαυτό της και παρακολουθεί νυχθημερόν τους «εσωτερικούς εχθρούς» της). Την υπερ-ακοή της ή την υπερ-οσμή της, που τη βοηθάει να αντιληφθεί πτώμα-υποψήφιο γεύμα ακόμη και σε απόσταση 20 χιλιομέτρων, δεξιότητα επισήμως χρήσιμη πλέον ακόμη και στο FBI όταν εξιχνιάζει δολοφονίες.

Αρκετά με τα εγκυκλοπαιδικά δεδομένα. Η συνέχεια στη σχετική έκδοση του ΣΚΑΪ (μη μου πείτε ότι δεν έχει βγάλει βιβλίο για τη μύγα… Αποκλείεται!) Η δική μου συνέχεια περιλαμβάνει δευτερογενείς απορίες περί μύγας. Όπως, για παράδειγμα, για πόσο ακόμη θα είναι απαξιωτική για τον μέσο βλάκα η έκφραση «χάφτει μύγες», από τη στιγμή που οι επιστήμονες διαβεβαιώνουν ότι κάποτε όλοι θα χάφτουμε μύγες για να επιβιώσουμε. Επίσης, τι νόημα έχει πλέον η έκφραση για τον τσιγκούνη πως «βγάζει από τη μύγα ξύγκι», όταν αφενός η μύγα δεν έχει ξύγκι (εξ ου και είναι πρώτης τάξεως τροφή) και αφετέρου στο σπορ αυτό επιδίδεται πρωτίστως το κυρίαρχο είδος του πλανήτη, το χρηματοπιστωτικό κηφηναριό, που μετέτρεψε σε πηγή πλούτου τη χειρότερη οικονομική κρίση των τελευταίων 80 χρόνων και κάνει πάρτι αδηφαγίας πάνω στα περιττώματα της ύφεσης. Τι σημαίνει επίσης η έκφραση «σαν τη μύγα μες στο γάλα», όταν είναι δεδομένο ότι η φυλετική και χρωματική ομοιομορφία των κοινωνικών γαλαξιών μας υπάρχει μόνο στη φαντασία μας, όλοι μας είμαστε μύγες σε μια πολύχρωμη μάζα όπου το λευκό και «καθαρό» είναι η εξαίρεση. Και τι σημαίνουν, τέλος, οι εκφράσεις «θα φάει η μύγα σίδερο…» ή «δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί του», όταν είναι γνωστό ότι το είδος μας είναι ο αποκλειστικός χρήστης και του σίδερου και των αιματηρών εφαρμογών του σε σπαθιά και άλλα ασύλληπτα όπλα που προκαλούν γενοκτονίες ανθρώπων, αφήνοντας ανέπαφες -και με άφθονη τροφή- τις μύγες.

Εν ολίγοις, θαρρώ πως πρέπει να εξετάσουμε τη σχέση μας με τις μύγες, παχιές ή αδύνατες, οικιακές ή αλανιάρες, αλογόμυγες, κρεατόμυγες, drosophila melanogaster, τσε τσε, και, αντί των μικρών γενοκτονιών που τους προσφέρουμε με μυγοπαγίδες, μυγοσκοτώστρες, σύννεφα εντομοκτόνων και φώτα «ολοκαυτώματος», να τους αποδώσουμε ξανά μέρος της αξίας που τους απέδιδε ο Σωκράτης, όταν παρομοίαζε τον εαυτό του με «οίστρο της πόλεως». Δηλαδή, με την απεχθή, ενοχλητική βοϊδόμυγα. Και τι θ’ απογίνουμε χωρίς οίστρους, οίστρο, οιστρογόνα και οιστρηλασία;