Χρήμα από το Διάστημα

ΕΦΣΥΝ 4-5/4/2020

 

ΑΦΡΙΣΜΕΝΟΙ ΝΙΠΤΗΡΕΣ. Είναι το σύμβολο της εποχής. Νιπτήρες μπάνιου και νεροχύτες κουζίνας διαρκώς αφρισμένοι. Νιπτήρες αφρισμένοι στο σπίτι, στη δουλειά. Νιπτήρες με τα σιφόνια τους γεμάτα σαπουνάδα. Ιριδίζοντες σωροί από φούσκες. Φούσκες μεγάλες, μικρές, αδιόρατες, που δεν προλαβαίνουν να σκάσουν και μένουν εκεί, περιμένοντας το επόμενο σαπούνισμα χεριών, σώματος, πιάτων, αντικειμένων, φρούτων. Αλλά κυρίως χεριών. Σαπούνισμα μέχρι να πληγιάσουν. Πείτε μου ότι έχετε κι εσείς ξερούς, λεπιασμένους κόμπους στα δάχτυλα. Μήπως και εκζέματα; Εκτός από τους ψυχιάτρους, είναι κι οι δερματολόγοι που θα κάνουν χρυσές δουλειές, όταν περάσει το κακό.
Να το ξανασκεφτούμε για τα θυροκλείσια του Μεγαλοβδόμαδου (σε κλέβω, Γιώργο Τ., αλλά κι οι δυο μαζί εκκλησίες κλέβουμε. Κυριολεκτικά). Μήπως να κάνουμε την εξαίρεση για την Ακολουθία του (αφρισμένου) Νιπτήρος, τη Μεγάλη Τετάρτη; Εκεί, βέβαια, μιλάμε για πλύσιμο ποδιών - αλήθεια, για τα πόδια μάς έχουν συστήσει κάτι οι γιατροί; Ή μήπως πρέπει να κάνουμε την εξαίρεση τη Μεγάλη Πέμπτη;
Είναι ένα θέμα, βέβαια, να βάλεις τον Πιλάτο να νίπτει τας χείρας με σαπουνόνερο –σχολαστικά! που λέει και η διαφήμιση- και μετά να τα περνάει μια δόση αντισηπτικό.
Τι μήνυμα στέλνεις; Οτι μπορείς να στείλεις τον άλλο στον σταυρό ή σ’ όποιον άλλο φρικτό θάνατο επινοεί η βιομηχανία θανάτου και μετά, επειδή περνάς τα χέρια με μπεταντίν, δεν τρέχει τίποτα; Ούτε οι σαπουνόπερες δεν τα σηκώνουν αυτά.

ΠΑΡΑ τους αφρισμένους νιπτήρες και το πολύ σαπούνι, αυτό που ζούμε σαπουνόπερα δεν το λες. Είναι, βέβαια, γεμάτο φούσκες. Φούσκες πλάνης, ψεύδους, ψευδαίσθησης, απάτης, αυταπάτης. Ολος ο κόσμος ένας τεράστιος αφρισμένος νιπτήρας, που περιμένει να ανοίξει η βρύση κι ένας καταρράκτης νερού να παρασύρει τις σαπουνόφουσκες στο έρεβος του σιφονιού και της αποχέτευσης. Μήπως όλο αυτό είναι μια παραβολή για το τέλος εποχής, για τον σωρό από φούσκες που θα σκάσουν στα μούτρα μας; Η φούσκα των χρεών, ιδιωτικών και κρατικών. Η φούσκα της Πίστης - της τραπεζικής, φυσικά, η άλλη πίστη δεν ξεφουσκώνει με τίποτα. Η φούσκα της αέναης μεγέθυνσης. Η φούσκα του κέρδους. Η φούσκα της ευημερίας. Η φούσκα της αφθονίας. Η φούσκα της αειφορίας, πράσινης ή κατάμαυρης. Η φούσκα των αγορών. Η φούσκα του μπουρδο-φιλελευθερισμού. Η φούσκα του τουρμπο-καπιταλισμού. Η φούσκα του χρήματος.

ΑΥΤΗ η τελευταία φούσκα με ενδιαφέρει κάπως περισσότερο. Δηλαδή, όλους θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει. Θα έπρεπε να αναρωτηθούμε πώς αυτό που στην τεράστια πλειονότητα των ανθρώπων συνήθως διατίθεται με φειδώ, γιατί «λεφτά ΔΕΝ υπάρχουν» (όπως ΔΕΝ θα 'λεγε ο ΓΑΠ), ξαφνικά επινοείται και παράγεται σε τόση αφθονία - όση τουλάχιστον τάζουν κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις. Γιατί αυτό που ήταν σε σχετική σπάνι πριν από μερικούς μήνες, τώρα παράγεται κατά εκατοντάδες δισεκατομμύρια –ευρώ, δολάρια, γεν, γουάν- και κατά τρισεκατομμύρια; Υπάρχει και μπορεί να δημιουργηθεί σε κάθε εκδοχή, ακόμη και στη μορφή των νέων αξιών που αναδεικνύει η πανδημία: κορονο-ομόλογα, κορονοδάνεια, κορονοπαράγωγα, πανδημόγραφα, covid-όγραφα, μεθανολομετοχές, αλκοολομόλογα, χλωροκινο-έντοκα, λατεξομόλογα, εμβολιο-futures, μασκόγραφα, αναπνευστηρομόλογα. Δεν υπάρχει τίποτα μεταξύ ζωής και θανάτου που να μην μπορεί να τιτλοποιηθεί και να μεταμορφωθεί σε χρήμα. Από τις τουλίπες μέχρι τα συγχωροχάρτια. Και από τα σαπούνια μέχρι τις κλίνες των εντατικών.

Ο COVID-19 υποχρέωσε τη δαιμόνια μηχανή του χρήματος να δουλέψει ακατάπαυστα. Να παραγάγει χρήμα από παντού. Χρήμα από τις κεντρικές τράπεζες, χρήμα από τους κρατικούς προϋπολογισμούς, χρήμα από τα γκισέ των τραπεζών, χρήμα από τα ATM. Χρήμα από το ελικόπτερο, σκορπισμένο από αέρος, χρήμα από το αεροπλάνο, χρήμα από τους δορυφόρους σε τροχιά γύρω από τη Γη. Αλλά έχουμε ήδη ξεπεράσει κι αυτό το επίπεδο, περνάμε στο επόμενο στάδιο, χρειαζόμαστε χρήμα από το Διάστημα. Από τη Σελήνη, από τον Αρη, εν ανάγκη από άλλο ηλιακό σύστημα, ίσως και από άλλο γαλαξία, από την Ανδρομέδα για παράδειγμα, για να είναι τόσο λαμπερή και ορατή, δεν μπορεί, θα βρίθει πλούτου.

ΟΙ ΦΟΥΣΚΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ από το Διάστημα, ή από όπου αλλού επινοήσει η χρηματοκρατία (ας πούμε, από τον πωπό κάθε χρυσοτόκου όρνιθος που κυκλοφορεί εντός και εκτός παραμυθιών), αποτελούν ήδη μια τεράστια διαταραχή στην ιστορία και τη λειτουργία του χρήματος. Το χρήμα είναι πάντα χρέος. Αλλά ακριβώς ως χρήμα-χρέος δεν παύει να αναπαριστά πλούτο που κάποιοι, κάπου παράγουν. Ακόμη και στις πιο πλασματικές και ευφάνταστες εκδοχές του, το χρήμα εγκλωβίζει αξία για την οποία προηγείται εργασία ενός ή χιλιάδων ανθρώπων, που ακόμη κι αν αγνοούν ο ένας την ύπαρξη του άλλου, η σωματική και διανοητική τους δύναμη συντίθεται σε προϊόντα με αξίες και τιμές που έχουν τη χρηματική τους αναπαράσταση. Με το 80% της παγκόσμιας παραγωγικής δραστηριότητας αναγκαστικά παγωμένο, ποιες αξίες και ποια εργασία, τελικά, αναπαριστά το χρήμα που πέφτει από το ελικόπτερο ή από το Διάστημα;

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ μια πρωτοφανή διάρρηξη της αναπαραστατικής λειτουργίας του χρήματος, από τις πιο παράδοξες στην ιστορία του: χρήμα χωρίς παραγωγή, αλλά και χωρίς πληθωρισμό, που θα ήταν μια αναμενόμενη αποτύπωση της επιλογής κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών να προκαλέσουν μια πλημμυρίδα ρευστότητας με νέο, φρεσκοκομμένο χρήμα. Δεν είναι όμως χρήμα πληθωριστικό, είναι καθαρό χρήμα–χρέος, το χρήμα στην πυρηνική του εκδοχή. Είναι νέο χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, που όταν αποκατασταθεί η λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας, όταν ξαναλειτουργήσουν τα δίκτυα και οι διεθνείς συναλλαγές, όταν ο Σάιλοκ της χρηματοπιστωτικής μαφίας αναζητήσει ή τη λίβρα κρέας ή τα λεφτά που δάνεισε, τότε κράτη, τράπεζες και ιδιώτες θα βρεθούν προ του διλήμματος: ή διαγράφουν δραστικά και αμοιβαία κρατικά και ιδιωτικά χρέη ή το όλο σύστημα καταρρέει με πάταγο, μέσα σε έναν ανελέητο ανταγωνισμό, ανοιχτό ακόμη και σε πολεμική, αιματηρή εκτόνωση.

Ο ΝΤΡΑΓΚΙ (στερνή μου γνώση…) το έχει πει δημόσια προ δύο εβδομάδων ότι η διαγραφή χρεών είναι μονόδρομος. Τα φληναφήματα των Ευρωπαίων ηγετών περί «Σχεδίου Μάρσαλ» είναι κενολογίες, αν δεν περιλαμβάνουν στο σενάριο μια παγκόσμια, βαθιά σεισάχθεια. Η εναλλακτική δεν είναι απλώς ένα εφιαλτικό παγκόσμιο bank run. Το χειρότερο είναι ένα food run, μια έφοδος των πληβείων στα σούπερ μάρκετ και στα μανάβικα. Κι όταν αδειάσουν τα ράφια από κάθε τι βρώσιμο, οι πεινασμένοι θα φάνε τους χορτάτους. Και μετά ο ένας τον άλλον.

ΠΩΣ από τους αφρισμένους νιπτήρες κατέληξα στον κανιβαλισμό, ούτε κι εγώ το κατάλαβα. Θα με πείραξαν τα αντισηπτικά.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Δεν είναι απίστευτο ότι, παρά τον αφάνταστο πλούτο των φυσικών πόρων, της τεχνολογικής καινοτομίας και της παραγωγικότητας που μας περιβάλλει, περίπου όλοι μας, από κυβερνήσεις και εταιρείες μέχρι το κάθε ξεχωριστό άτομο, είμαστε βαριά χρεωμένοι στους τραπεζίτες; Αν απλά οι άνθρωποι μπορούσαν να σταματήσουν ένα λεπτό και να σκεφτούν: Πώς είναι δυνατόν; Πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι που ουσιαστικά παράγουν όλο τον πραγματικό πλούτο του κόσμου να χρωστούν σε αυτούς που απλά δανείζουν τα χρήματα που αναπαριστούν τον πλούτο; Ακόμα πιο απίστευτο είναι το ότι αφού συνειδητοποιήσουμε ότι το χρήμα στην πραγματικότητα είναι χρέος, συνειδητοποιούμε επίσης ότι, αν δεν υπήρχε χρέος, δεν θα υπήρχε χρήμα.

Paul Grignon «Το χρήμα ως χρέος»