Black Monday

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 26-27/11/2022

 Μετά την Παρασκευή, έρχεται το Σάββατο. Ακολουθεί η Κυριακή. Ευλογημένο Σαββατοκύριακο της αγίας καθίστρας, για όσους τουλάχιστον διατηρούν αυτή την πολυτέλεια, που θεωρητικά είναι η πλειονότητα. Αν και δεν υπάρχει εγγύηση ότι θα διατηρηθεί εσαεί το ιουδαιοχριστιανικής έμπνευσης πενθήμερο, καθότι το μεν Σάββατο είναι μια σκληρά εργάσιμη μέρα για το λιανεμπόριο της βασικής οικογενειακής τροφοδοσίας, η δε Κυριακή ροκανίζεται από τις επεκτατικές διαθέσεις του μεγάλου, οικουμενικού εμπορίου, που βλέπει την κατανάλωση ως εργοστάσιο συνεχούς πυράς και απεχθάνεται τα κενά. Ποτέ μη λες «ποτέ την Κυριακή», αν μπορείς να πετύχεις, ώστε τις μισές από τις 52 εβδομάδες του χρόνου μερικοί χαλαροί καταναλωτές που αφήνονται στη νωχέλεια της σχόλης να σπαταλήσουν κάτι παραπάνω στο περιττό ή το απέριττο, ξεχνώντας πως, μετά την Κυριακή, έρχεται η Δευτέρα. 

Κι αυτό είναι το πρόβλημα. Μετά την Black Friday και το αναπόφευκτο θύμα της, το καταναλωτικό Σαββατοκύριακο, έρχεται η Black Monday. Για τον μέσο καταναλωτή - μισθωτό - φορολογούμενο είναι κυριολεκτικά black, μαύρη, γιατί έχει μειώσει το εισόδημά του και έχει αυξήσει το χρέος του στη διάρκεια του Χρονικού της (καταν)Αλώσεως. Βλέπετε, ο χρωματικός κώδικας της κατανάλωσης είναι αντίστροφος για τις δυο πλευρές της συναλλαγής. Στην αργκό του αμερικανικού καπιταλισμού, που πήρε την προτεσταντική ηθική και αντέστρεψε το πνεύμα της εγκράτειας σε καταναλωτική επιταγή, η Black Friday σηματοδοτεί την εκκίνηση των χριστουγεννιάτικων αγορών, του καλύτερου μήνα του χρόνου για το ταμείο και το πέρασμα από το «κόκκινο» της αναδουλειάς και των ελλειμμάτων στο «μαύρο» του τρελού τζίρου και του κέρδους. 

Για τον μεσαίο και κάτω καταναλωτή, ωστόσο, ο χρωματικός κώδικας λειτουργεί αντίστροφα: το πορτοφόλι, το ταμείο, ο τραπεζικός λογαριασμός αδειάζουν, γιατί δεν είναι μόνο το εμπόριο που προσβλέπει στο περιεχόμενό τους. Είναι και το κράτος, η εφορία, τα τέλη κυκλοφορίας, οι τραπεζικές δόσεις. Για όλους η Black Friday είναι η εκκίνηση μιας χριστουγεννιάτικης εφόδου στο εισόδημα, στον 13ο μισθό (για όσους διασώζεται) και στα φτωχοεπιδόματα της τσιγκούνικης κρατικής πρόνοιας, που προορισμός τους δεν είναι άλλος από το ταμείο του εμπορίου, του ΓΛΚ και της τράπεζας. Επομένως, για τους ανυποψίαστους μικρομεσαίους Ελληνες καταναλωτές, που εθίζονται πια σε ένα καθαρά αμερικανικής επινόησης έθιμο του εμπορικού κύκλου, όχι πολύ παλιό, περίπου της δεκαετίας του 1960, η Black Friday είναι η εκκίνηση μιας «κόκκινης» περιόδου εισοδηματικής αφαίμαξης, ένας ολόκληρος «Red Month», που, μετά την εξάχνωση της ευφορίας των γιορτών, αποδεικνύεται μήνας της απωλείας. Αν και στον δικό μας χρωματικό κώδικα, που φορτίζουμε αντίθετα από τους Αμερικανούς εμπόρους το κόκκινο και το μαύρο, μπορούμε να μιλήσουμε για έναν εισοδηματικά Μαύρο Μήνα, που ξεκινά από την επερχόμενη Μαύρη Δευτέρα και δεν τον διασώζουν όσα εκατομμύρια κινέζικα λαμπιόνια κι αν φωτίσουν τους δρόμους και τα σπίτια μας. 

Καθώς συμπληρώνονται τέσσερις εβδομάδες διαφημιστικής καταιγίδας Black Friday, στη διάρκεια των οποίων στον αστερισμό των προσφορών και των τρελών αγοραστικών ευκαιριών μπήκαν από τα σμάρτφον και τις ηλεκτρικές κουζίνες μέχρι τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα και τα αυτοκίνητα -«στη Media Markt τα πάντα γίνονται φθηνά. Ακόμα κι οι διαφημίσεις!» διακηρύσσει αποκαλυπτικά η γνωστή αλυσίδα-, θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς το εξής: αφού τόσες μεγάλες πολυεθνικές του λιανεμπορίου και του χονδρεμπορίου, τόσες αλυσίδες λιανικής και τόσα πολυκαταστήματα, μικροκαταστήματα και ηλεκτρονικά καταστήματα είναι διατεθειμένα να ρίξουν τις τιμές τους μέχρι και 80%, όπως υπόσχονται, για λίγες μέρες, γιατί δεν κάνουν μια μικρότερη μείωση τιμών, αλλά μονιμότερη; Αν η «μπλακφραϊντεΐτιδα», όπως διακηρύσσεται, είναι κι ένα μέσο ανάσχεσης του πληθωρισμού και διάσωσης των τζίρων και της ζήτησης, γιατί να εξαντληθεί σε μια ολιγοήμερη αρπαχτή και να μην αποκτήσει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά, με στόχο μια καλύτερη ισορροπία τιμών και ζήτησης; 

Τι λες τώρα, θα μου πείτε. Από πού προκύπτει ότι οι πολυεθνικές της εφοδιαστικής αλυσίδας και τα εγχώρια παρελκόμενά τους θέλουν πράγματι να πέσει ο πληθωρισμός και να υποχωρήσει η ακρίβεια; Γιατί να πέσει ένας πληθωρισμός που έχει απογειώσει την κερδοφορία τους σε επίπεδα που έχουν να δουν εδώ και δεκαετίες; Γιατί να διακοπεί το πάρτι των τρελών υπερκερδών, που δεν μπορούν να αποκτήσουν υλική, χρηματική, ταμειακή υπόσταση, παρά μόνο όταν και ο φτωχότερος καταναλωτής αφήσει στο ταμείο το τελευταίο του σεντ; Απληστοι είναι, αλλά βλάκες δεν είναι. Το «έξυπνο» χρήμα και ειδικά αυτό που ανακυκλώνεται στο λιανεμπόριο και μπαίνει στο καλάθι ή το σπίτι κάθε νοικοκυριού ξέρει πως τα δύσκολα είναι μπροστά. Και, το 2023, η υπερκαταναλωτική Δύση «θα φτύσει το γάλα της μάνας της», όποια κι αν ήταν αυτή. Ακόμη κι αν αποφύγει την ύφεση, ο καταναλωτικός καπιταλισμός των ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών θα δει τη ζήτηση να συρρικνώνεται. Εκατομμύρια μεσαία και φτωχά νοικοκυριά θα κουμπώνονται για να επιβιώσουν και να βγάλουν έναν δύσκολο χειμώνα και ίσως μια ακόμη δυσκολότερη άνοιξη. Τα εισοδήματα θα έχουν υποστεί μια πραγματική μείωση 15%-20%. Η κατανάλωση θα πέσει και η παγκόσμια εφοδιαστική θα στοκάρει αγαθά για την επόμενη Black Friday, επενδύοντας ξανά στη θεωρία του ελατηρίου, που σχεδόν επιβεβαιώθηκε μετά την πανδημία, αν και η εκτίναξή του ανακόπηκε από την ενεργειακή κρίση. 

Αρα; Αρα είναι η ώρα της μεγάλης αρπαχτής. Το «έξυπνο» χρήμα του λιανεμπορίου ενστερνίζεται τη λαϊκή ρήση «η φθήνια τρώει τον παρά». Θέλει να αντλήσει ό,τι μπορεί εδώ και τώρα, με την ψευδαίσθηση της έκπτωσης, της προσφοράς και της μεγάλης ευκαιρίας, γιατί μετά θα ακολουθήσει μια μεγάλη περίοδος αναγκαστικής εγκράτειας. Ακόμη κι ο Μπέζος τού οικουμενικού ηλεκτρονικού σούπερ μάρκετ Amazon, που προληπτικά απολύει κατά χιλιάδες προσωπικό, γιατί ψυχανεμίζεται ότι θα πέσουν αναδουλειές, κάλεσε τα εκατομμύρια πελατών του σε όλο τον κόσμο «να είναι εγκρατείς». Να κρατήσουν κάμποσα από τα μετρητά τους στην άκρη και να διατηρήσουν ζωντανή την επιθυμία της κατανάλωσης για τις επόμενες καλύτερες μέρες. Γιατί ο «αμαζονοποιημένος» κόσμος μας βγάζει πολλά από τις Black Fridays, αλλά οι μέρες που τον διαιωνίζουν είναι οι επόμενες. Οι Black Mondays, Tuesdays, Wednesdays, Thursdays… 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Να θυμάσαι πως τα λεφτά έχουν γόνιμες, αναγεννητικές ιδιότητες. Τα λεφτά γεννούν λεφτά κι αυτά πάλι καινούργια λεφτά και πάει λέγοντας. Τα πέντε σελίνια γίνονται έξι, τα έξι γίνονται επτά και τρεις πένες και ούτω καθεξής, ώσπου γίνονται εκατό λίρες. Οσο πιο πολλά είναι τόσο πιο πολλά παράγει κάθε ανακύκληση κι έτσι τα κέρδη αυξάνουν όλο και πιο γρήγορα. Οποιος σκοτώνει μια γουρούνα, καταστρέφει όλους τους γόνους της ώς τη χιλιοστή γενιά. Οποιος σκοτώνει ένα νόμισμα των πέντε σελινιών, καταστρέφει όλα όσα μπορεί να παραγάγει, ολόκληρους τόνους από λίρες. 

Βενιαμίν Φραγκλίνος, «Συμβουλές προς έναν νέο έμπορο»