Efsyn.gr, 25/11/2023
Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο και δεν είναι κυρίως πολιτικό. Θα τοποθετούσα (με μεγάλο βαθμό αυθαιρεσίας, ομολογώ) την απαρχή του φαινομένου στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και σε όσα την ακολούθησαν. Η κρίση αυτή κατεδάφισε βεβαιότητες και εφησυχασμούς δεκαετιών. Εφερε τα τότε κόμματα εξουσίας μπροστά σε πρωτοφανή διλήμματα, που κανένα «μάνιουαλ» διακυβέρνησης, νεοφιλελεύθερο ή νεοκεϊνσιανό, δεξιό ή σοσιαλδημοκρατικό, δεν είχε προβλέψει. Κι αυτά τα διλήμματα διαπέρασαν όλο τον οικουμενικό καπιταλισμό. Από την αμερικανική μητρόπολή του μέχρι την αλαφιασμένη Ευρώπη. Προσπαθήστε να θυμηθείτε ποιοι ήταν αστέρες της διεθνούς πολιτικής πριν από 15 χρόνια και πού βρίσκονται σήμερα. Οχι απλώς γιατί γεράσανε και αποσύρθηκαν. Αλλά γιατί χάσανε και διασύρθηκαν.
Η χρηματοπιστωτική κρίση και η κρίση χρέους που την ακολούθησε άλλαξε ριζικά το οικονομικό παράδειγμα. Ειδικά στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που με πειραματόζωο κυρίως την Ελλάδα και δευτερευόντως τις άλλες μνημονιακές χώρες, θεσμοθέτησε το πιο ακραίο μείγμα «ορντολιμπεραλισμού»: πλήρης απορρύθμιση της οικονομίας και των αγορών, αλλά με κρατικό αυταρχισμό και άνωθεν/έξωθεν ρύθμιση. Τα τρία μνημόνια με τα οποία μετασχηματίστηκε βίαια η παραγωγική βάση και η κοινωνία της Ελλάδας είναι η πεμπτουσία αυτού του μείγματος.
Το πολιτικό προσωπικό και τα κόμματα που κλήθηκαν να διαχειριστούν τα πρωτοφανή μέτρα και την αναστολή της κρατικής κυριαρχίας στο όνομα του δανεισμού και της αποτροπής της κρατικής χρεοκοπίας, χρεοκόπησαν τα ίδια, το ένα μετά το άλλο. Η περίφημη «εσωτερική υποτίμηση» που επέβαλαν στην ελληνική οικονομία ΔΝΤ, Ε.Ε. και ΕΚΤ για το κομματικό σύστημα της χώρας, μεταφράστηκε σε μια Black Friday διαρκείας, στην οποία οι εκπτώσεις έφτασαν ακόμη και το 100%. Πού είναι το ΛΑΟΣ, η ΔΗΜΑΡ και οι ΑΝ.ΕΛΛ. που έγιναν κυβερνητικοί εταίροι των μνημονιακών κυβερνήσεων; Πού πήγε το ΠΑΣΟΚ του 44% το 2009; Πώς βυθίστηκε η Ν.Δ. στο εκλογικό ναδίρ του 18,8% τον Μάιο του 2012; Πού πήγε το 10% της Χρυσής Αυγής στις ευρωεκλογές του 2014; Πού πήγε το πρόθυμο «Ποτάμι» και ο ηγέτης του; Ποια ήταν η τύχη της ΛΑΕ του 2015, του ΜέΡΑ25 τα επόμενα χρόνια; Τι απέγινε ο κραταιός δικομματισμός της Μεταπολίτευσης; Και γιατί ο ατελής δικομματισμός τής μετά το 2015 περιόδου όχι απλώς έμεινε ατελής, αλλά κατέληξε στην ηγεμονία Μητσοτάκη και στον κατακερματισμό που τον πλαισιώνει στα αριστερά και στα δεξιά του;
Στις 13 εκλογικές αναμετρήσεις που μεσολάβησαν από το 2008 μέχρι σήμερα –και οι εκλογές είναι μόνο μία ένδειξη αυτού που έχει συντελεστεί– εκατομμύρια πολίτες διέτρεξαν όλο το πολιτικό φάσμα, από την άκρα Δεξιά μέχρι την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Οι μεταπηδήσεις τους από το ένα κόμμα στο άλλο ήταν το θυμικό αποτύπωμα των βίαιων αλλαγών που γίνονταν στη ζωή τους. Σχεδόν ο μισός οικονομικά ενεργός πληθυσμός βρέθηκε για κάποια περίοδο σε κατάσταση ανεργίας, που έφτασε στο 30%. Μικρές και μεγάλες περιουσίες αλλάξανε χέρια. Οικογένειες έχασαν τα σπίτια τους ή ζουν εδώ και χρόνια με την αγωνία του πλειστηριασμού και τους εκβιασμούς του εισπράκτορα. Μικροεπιχειρηματίες έχασαν τα μαγαζιά τους και τις μικρές ή μεγάλες πολυτέλειες που τους είχε χαρίσει η περίοδος της πιστοληπτικής αμεριμνησίας. Νέοι άνθρωποι εγκατέλειψαν την Ελλάδα αναζητώντας δουλειά στο εξωτερικό. Η φτώχεια εισέβαλε βίαια ακόμη και στα άλλοτε ευημερούντα μεσαία στρώματα. Η παραγωγική και επιχειρηματική βάση της χώρας άλλαξε χέρια. Αλλοτε κραταιοί όμιλοι, ιδιωτικοί και κρατικοί, ελέγχονται από νέα και κυρίως ξένα «τζάκια». Και ο καπιταλισμός της πλατφόρμας γέμισε ταχύτατα τα μεγάλα κενά που άφησε πίσω του ο μνημονιακός, άναρχος οικονομικός μετασχηματισμός της χώρας.
Δεν συνέβη μόνο στην Ελλάδα, σε αναλογίες καταγράφηκαν ανάλογες τεκτονικές αλλαγές κυρίως στον ευρωπαϊκό Νότο (Ιταλία, Ισπανία είναι ίσως τα εγγύτερα παραδείγματα), αλλά μόνο εδώ έγιναν τόσο βίαια, εκτεταμένα και αγκάλιασαν (ασφυκτικά έως θανάσιμα) τη μεγάλη πλειονότητα της κοινωνίας. Η οποία πέρασε από τεράστιες πολιτικές μεταπτώσεις: από τους αγανακτισμένους του 2011, στις μεγάλες προσδοκίες του 2014 και του 2015. Από την κορύφωση του δημοψηφίσματος, στην προσγείωση του τρίτου μνημονίου. Από την περίοδο «τσάι και συμπάθεια» με την Αριστερά, στο πείραμα με το σκληρό νεοφιλελεύθερο πρότζεκτ του Μητσοτάκη. Κανένα κόμμα, καμιά πολιτική δύναμη, ούτε καν η Ν.Δ. του τροπαιούχου Κυριάκου, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι στη διάρκεια αυτής της δεκαπενταετίας διέθετε μια κοινωνική συμμαχία με συνοχή και αντοχή στις μνημονιακές και μεταμνημονιακές «κακουχίες». Με εξαίρεση την «ανακαινισμένη» επιχειρηματική ελίτ, που πλέει πια σε πελάγη κερδοφορίας και αναπτυξιακής ανάτασης και έχει κάνει τις βασικές πολιτικές επιλογές της, όλα τα άλλα κοινωνικά στρώματα απλώς επιπλέουν σε πελάγη ρευστότητας. Η σχέση τους με την πολιτική έχει γίνει περιστασιακή, συγκυριακή, οι προσδοκίες χαμηλές, οι ιδεολογικές ταυτίσεις όλο και πιο χαλαρές, η αίσθηση ότι η διακυβέρνηση της χώρας ούτως ή άλλως είναι στον αυτόματο πιλότο και ότι οι προγραμματικές διαφορές ανάμεσα στα κόμματα γίνονται όλο και πιο επουσιώδεις είναι διάχυτη.
Αυτή πάνω κάτω είναι η βάση της πολιτικής Black Friday, που επιφέρει εκπτώσεις-σοκ στις τιμές όλου του κομματικού συστήματος. Ο ΣΥΡΙΖΑ και η έσχατη διάσπασή του, η θεαματική συρρίκνωση της επιρροής του είναι συμπτώματα της μακράς περιόδου εκπτώσεων που επιβάλλουν οι απογοητευμένοι και αποθαρρημένοι «καταναλωτές» της πολιτικής και υιοθετεί με παράδοξη προθυμία το μάρκετινγκ του κομματικού μας σύμπαντος. Αλλά σε αυτό το σκηνικό κανείς σ’ αυτό το σύμπαν δεν μπορεί να νιώθει ασφαλής. Ούτε η Ν.Δ. Η αίσθηση πως κανείς και τίποτα δεν απειλεί την ηγεμονία της μπορεί ταχύτατα να αποδειχτεί πλάνη. Εστω κι αν η επόμενη απειλή μπορεί να έρθει από τα ακροδεξιά της.
Η χρηματοπιστωτική κρίση και η κρίση χρέους που την ακολούθησε άλλαξε ριζικά το οικονομικό παράδειγμα. Ειδικά στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που με πειραματόζωο κυρίως την Ελλάδα και δευτερευόντως τις άλλες μνημονιακές χώρες, θεσμοθέτησε το πιο ακραίο μείγμα «ορντολιμπεραλισμού»: πλήρης απορρύθμιση της οικονομίας και των αγορών, αλλά με κρατικό αυταρχισμό και άνωθεν/έξωθεν ρύθμιση. Τα τρία μνημόνια με τα οποία μετασχηματίστηκε βίαια η παραγωγική βάση και η κοινωνία της Ελλάδας είναι η πεμπτουσία αυτού του μείγματος.
Το πολιτικό προσωπικό και τα κόμματα που κλήθηκαν να διαχειριστούν τα πρωτοφανή μέτρα και την αναστολή της κρατικής κυριαρχίας στο όνομα του δανεισμού και της αποτροπής της κρατικής χρεοκοπίας, χρεοκόπησαν τα ίδια, το ένα μετά το άλλο. Η περίφημη «εσωτερική υποτίμηση» που επέβαλαν στην ελληνική οικονομία ΔΝΤ, Ε.Ε. και ΕΚΤ για το κομματικό σύστημα της χώρας, μεταφράστηκε σε μια Black Friday διαρκείας, στην οποία οι εκπτώσεις έφτασαν ακόμη και το 100%. Πού είναι το ΛΑΟΣ, η ΔΗΜΑΡ και οι ΑΝ.ΕΛΛ. που έγιναν κυβερνητικοί εταίροι των μνημονιακών κυβερνήσεων; Πού πήγε το ΠΑΣΟΚ του 44% το 2009; Πώς βυθίστηκε η Ν.Δ. στο εκλογικό ναδίρ του 18,8% τον Μάιο του 2012; Πού πήγε το 10% της Χρυσής Αυγής στις ευρωεκλογές του 2014; Πού πήγε το πρόθυμο «Ποτάμι» και ο ηγέτης του; Ποια ήταν η τύχη της ΛΑΕ του 2015, του ΜέΡΑ25 τα επόμενα χρόνια; Τι απέγινε ο κραταιός δικομματισμός της Μεταπολίτευσης; Και γιατί ο ατελής δικομματισμός τής μετά το 2015 περιόδου όχι απλώς έμεινε ατελής, αλλά κατέληξε στην ηγεμονία Μητσοτάκη και στον κατακερματισμό που τον πλαισιώνει στα αριστερά και στα δεξιά του;
Στις 13 εκλογικές αναμετρήσεις που μεσολάβησαν από το 2008 μέχρι σήμερα –και οι εκλογές είναι μόνο μία ένδειξη αυτού που έχει συντελεστεί– εκατομμύρια πολίτες διέτρεξαν όλο το πολιτικό φάσμα, από την άκρα Δεξιά μέχρι την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Οι μεταπηδήσεις τους από το ένα κόμμα στο άλλο ήταν το θυμικό αποτύπωμα των βίαιων αλλαγών που γίνονταν στη ζωή τους. Σχεδόν ο μισός οικονομικά ενεργός πληθυσμός βρέθηκε για κάποια περίοδο σε κατάσταση ανεργίας, που έφτασε στο 30%. Μικρές και μεγάλες περιουσίες αλλάξανε χέρια. Οικογένειες έχασαν τα σπίτια τους ή ζουν εδώ και χρόνια με την αγωνία του πλειστηριασμού και τους εκβιασμούς του εισπράκτορα. Μικροεπιχειρηματίες έχασαν τα μαγαζιά τους και τις μικρές ή μεγάλες πολυτέλειες που τους είχε χαρίσει η περίοδος της πιστοληπτικής αμεριμνησίας. Νέοι άνθρωποι εγκατέλειψαν την Ελλάδα αναζητώντας δουλειά στο εξωτερικό. Η φτώχεια εισέβαλε βίαια ακόμη και στα άλλοτε ευημερούντα μεσαία στρώματα. Η παραγωγική και επιχειρηματική βάση της χώρας άλλαξε χέρια. Αλλοτε κραταιοί όμιλοι, ιδιωτικοί και κρατικοί, ελέγχονται από νέα και κυρίως ξένα «τζάκια». Και ο καπιταλισμός της πλατφόρμας γέμισε ταχύτατα τα μεγάλα κενά που άφησε πίσω του ο μνημονιακός, άναρχος οικονομικός μετασχηματισμός της χώρας.
Δεν συνέβη μόνο στην Ελλάδα, σε αναλογίες καταγράφηκαν ανάλογες τεκτονικές αλλαγές κυρίως στον ευρωπαϊκό Νότο (Ιταλία, Ισπανία είναι ίσως τα εγγύτερα παραδείγματα), αλλά μόνο εδώ έγιναν τόσο βίαια, εκτεταμένα και αγκάλιασαν (ασφυκτικά έως θανάσιμα) τη μεγάλη πλειονότητα της κοινωνίας. Η οποία πέρασε από τεράστιες πολιτικές μεταπτώσεις: από τους αγανακτισμένους του 2011, στις μεγάλες προσδοκίες του 2014 και του 2015. Από την κορύφωση του δημοψηφίσματος, στην προσγείωση του τρίτου μνημονίου. Από την περίοδο «τσάι και συμπάθεια» με την Αριστερά, στο πείραμα με το σκληρό νεοφιλελεύθερο πρότζεκτ του Μητσοτάκη. Κανένα κόμμα, καμιά πολιτική δύναμη, ούτε καν η Ν.Δ. του τροπαιούχου Κυριάκου, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι στη διάρκεια αυτής της δεκαπενταετίας διέθετε μια κοινωνική συμμαχία με συνοχή και αντοχή στις μνημονιακές και μεταμνημονιακές «κακουχίες». Με εξαίρεση την «ανακαινισμένη» επιχειρηματική ελίτ, που πλέει πια σε πελάγη κερδοφορίας και αναπτυξιακής ανάτασης και έχει κάνει τις βασικές πολιτικές επιλογές της, όλα τα άλλα κοινωνικά στρώματα απλώς επιπλέουν σε πελάγη ρευστότητας. Η σχέση τους με την πολιτική έχει γίνει περιστασιακή, συγκυριακή, οι προσδοκίες χαμηλές, οι ιδεολογικές ταυτίσεις όλο και πιο χαλαρές, η αίσθηση ότι η διακυβέρνηση της χώρας ούτως ή άλλως είναι στον αυτόματο πιλότο και ότι οι προγραμματικές διαφορές ανάμεσα στα κόμματα γίνονται όλο και πιο επουσιώδεις είναι διάχυτη.
Αυτή πάνω κάτω είναι η βάση της πολιτικής Black Friday, που επιφέρει εκπτώσεις-σοκ στις τιμές όλου του κομματικού συστήματος. Ο ΣΥΡΙΖΑ και η έσχατη διάσπασή του, η θεαματική συρρίκνωση της επιρροής του είναι συμπτώματα της μακράς περιόδου εκπτώσεων που επιβάλλουν οι απογοητευμένοι και αποθαρρημένοι «καταναλωτές» της πολιτικής και υιοθετεί με παράδοξη προθυμία το μάρκετινγκ του κομματικού μας σύμπαντος. Αλλά σε αυτό το σκηνικό κανείς σ’ αυτό το σύμπαν δεν μπορεί να νιώθει ασφαλής. Ούτε η Ν.Δ. Η αίσθηση πως κανείς και τίποτα δεν απειλεί την ηγεμονία της μπορεί ταχύτατα να αποδειχτεί πλάνη. Εστω κι αν η επόμενη απειλή μπορεί να έρθει από τα ακροδεξιά της.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Μαντλίν Ασερ: …Οι άντρες, συντριβάνια σπέρματος, κι οι γυναίκες, εργοστάσια που βγάζουν τι; Ενα εξαθλιωμένο εργατικό δυναμικό, που μόνο εργάζεται και ξοδεύει τα λιγοστά που βγάζει καταναλώνοντας. Και τι τους διδάσκουμε να θέλουν; Απιαστα σπίτια. Αμάξια που δηλητηριάζουν τον αέρα. Πλαστικά μιας χρήσης, ρούχα που φτιάχνονται από νηστικά παιδιά σε χώρες του τρίτου κόσμου, και τα θέλουν τόσο πολύ, που ικετεύουν γι’ αυτά, ουρλιάζουν γι’ αυτά, επιμένουν γι’ αυτά. Και το πρόβλημα είμαστε εμείς; Αυτά τα γαμημένα τέρατα, αυτοί οι γαμημένοι καταναλωτές, τα γαμημένα στόματα. Δείχνουν λες και εμείς είμαστε το πρόβλημα. Εκείνοι μας εφηύραν.
Μάικ Φλάναγκαν, «Η πτώση του οίκου των Ασερ» (η σειρά στο Netflix)
Υ,Γ, Η στήλη ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΚΟΠΕΥΤΗΣ αυτό το σαββατοκύριακο μόνο στην ηλεκτρονική έκδοση της "ΕφΣυν", λόγω συνωστισμού ύλης στην έντυπη.
No comments:
Post a Comment