Η στιγμή της απείθειας (15/11/2008)

Έχω συνηθίσει πλέον να ανακαλύπτω την Αμερική τελευταίος και καταϊδρωμένος. Τελευταία μου ανακάλυψη, το ριάλιτι σόου «Η στιγμή της αλήθειας». Παρ’ ότι δεν έχω δει πλήρες επεισόδιο, με τα λίγα που είδα, έπαθα το σοκ που υποθέτω ότι θα έπαθε ο μέσος τηλεθεατής. Που, ωστόσο, δεν αποφεύγει τον πειρασμό να στήσει αυτί στα μυστικά και ψέματα της μέσης ελληνικής οικογένειας. Τα μυστικά αυτά καθεαυτά δεν με σοκάρουν: η ερωτική απάτη, τα σεξουαλικά τρίγωνα και τετράγωνα, ο φθόνος για τα αποκτήματα του άλλου, ακόμη και οι αιμομικτικές φαντασιώσεις γεννήθηκαν μαζί με το είδος μας, χωρίς να συνοδεύονται από το παραμικρό ίχνος ηθικής απαξίωσης. Η απαξίωση ήρθε σε δεύτερο χρόνο, μαζί με την οικογένεια, τη θρησκεία, την πατρίδα και φυσικά την ιδιοκτησία, χιλιάδες χρόνια πριν τα ανακαλύψουν ο κ. Άδωνις Γεωργιάδης και οι ομοϊδεάτες του.

Δεν με σοκάρει επίσης το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι πρόθυμοι να εκτεθούν με την αλήθεια και το ψέμα τους για μερικές χιλιάδες ευρώ. Αρκετοί από εμάς αποκαλύπτουν παρόμοιες αλήθειες στο ντιβάνι του ψυχιάτρου ή του ψυχαναλυτή, και πληρώνουν κιόλας. Εκατό έως εκατόν πενήντα ευρώ για κάθε ψυχαναγκαστικό στριπτίζ 45 λεπτών. Εδώ τουλάχιστον πληρώνονται. Είναι αρκετά πιο συμφέρουσα κατάσταση. Αφήστε που είναι ελεγχόμενη. Διότι, προφανώς, η αγία οικογένεια που προσέρχεται στο στούντιο για να γίνει ρόμπα, ανοίγοντας τα φύλλα της καρδιάς της, έχει τη δυνατότητα να σταθμίσει τις συνέπειες κάθε αλήθειας και κάθε ψεύδους στις εσωτερικές της σχέσεις και να υπολογίσει με ποιο αντίτιμο μπορεί να τις υποστεί.

Κατά κάποιο τρόπο, λοιπόν, διαμορφώνεται ένας τιμοκατάλογος αμαρτίας, αντίστροφος απ’ αυτόν που προβλέπει το ποινολόγιο της εκκλησίας ή της κοινωνίας. Προϊόντος του χρόνου, όταν το ριάλιτι θα έχει κλείσει ένα κύκλο εκπομπών, θα μπορούμε να έχουμε μια σαφή εικόνα του τιμοκαταλόγου της αγίας οικογένειας: π.χ. Πόσο πάει η ενδογαμική φαντασίωση; 20.000 ευρώ. Πόσο τιμάται το κέρατο; 30.000 ευρώ. Πόσο κοστολογείται το εξώγαμο; Πάνω από 50.000 ευρώ. Πόσο κοστίζει η μοιχεία με τον κουνιάδο, τον μπατζανάκη, την κουμπάρα, την ξαδέλφη, τη νονά, τον βαφτισιμιό σου; 70.000 ευρώ. Έτσι, θα διαμορφωθεί ένας πλήρης τιμολοκατάλογος των ιερών και οσίων της φυλής και της πίστης, για να αποδειχθεί ότι στον εμπορευματικό μας πολιτισμό όλα έχουν την τιμή τους, ακόμη και ο κατάλογος των αμαρτημάτων της Παλαιάς ή και της Καινής Διαθήκης. «Ου μοιχεύσεις… Ουκ επιθυμήσεις πάντα όσα των πλησίον σου εστί…» και ούτω καθεξής. Θα είναι τουλάχιστον μια κατάσταση πολύ πιο συμφέρουσα από αυτήν που διαμόρφωσε το προπατορικό αμάρτημα, σύμφωνα με το οποίο οι πρωτόπλαστοι έχασαν τον Παράδεισο για ένα μήλο (Μα, για ένα μήλο; Ληστεία!).

Πάντως, με τα εγκλήματα ερωτικής πίστης και απιστίας τα πράγματα είναι μάλλον ανώδυνα, καθώς κανείς δεν μπορεί να τιμωρηθεί απλώς για την επιθυμία, ενώ ακόμη κι αν από την επιθυμία έχει περάσει κανείς στην πράξη, το τίμημα μπορεί να είναι το πολύ ένα διαζύγιο, ένας καβγάς, κάνα-δυο χαστούκια. Κι έπειτα, έρχονται τα φράγκα και ζεσταίνουν τις καρδιές όλων.

Τα πράγματα γίνονται πιο σύνθετα με τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας που, αν και είναι τόσο αρχαία όσο και ο Μωσαϊκός Νόμος, ο οικονομικός μας πολιτισμός τούς έχει δώσει άλλη βαρύτητα. «Η στιγμή της αλήθειας» θα εξελισσόταν στο απόλυτο ριάλιτι σόου αν, αντί για τα εντελώς φυσιολογικά και αναπόφευκτα σκιρτήματα του μαλακού υπογαστρίου μας, έφερνε στο επίκεντρο τα μικρά και μεγάλα εγκλήματα της ιδιοκτησίας, κατά της ιδιοκτησίας και για την ιδιοκτησία.

Η πιο γαργαλιστική μου φαντασίωση, λοιπόν, είναι ένας τραπεζίτης (όχι ένας συγκεκριμένος, αλλά ο μέσος, ιδεατός τραπεζίτης) που έρχεται στο σόου με όλα τα αποθέματα απληστίας και κυνισμού, κάθεται αναπαυτικά στην καρέκλα του ανακρινόμενου, συνδέεται με τον ανιχνευτή ψεύδους κι ενώ το βλέμμα του διασταυρώνεται μ’ αυτά του μέσου μικροκαταθέτη, του κατόχου πιστωτικής κάρτας, του δανειολήπτη, του επιχειρηματία και του εκπροσώπου του κράτους, θα δέχεται τα σκληρά ερωτήματα της παρουσιάστριας (εννοείται ότι η κ. Μανωλίδου δεν είναι κατάλληλη γι’ αυτή την εκδοχή του σόου). Η ροή των ερωταπαντήσεων μπορεί να είναι περίπου η εξής: «Έχεις κατασχέσει ακίνητο πολύτεκνης οικογένειας για δόση 200 ευρώ;» (Μεσολαβούν μερικά δευτερόλεπτα αναμονής, με το σχετικό μουσικό σασπένς). «Ναι». «Θεωρείς όλους τους πελάτες σου μπαταχτσήδες;», «Ναι». «Πιστεύεις ότι τα πανωτόκια που εισέπραττες για δεκαετίες ήταν δώρο Θεού;», «Ναι». «Είναι αλήθεια ότι δανείζεις με πενταπλάσιο τόκο απ’ ό,τι δανείζεσαι;», «Ναι». «Είναι αλήθεια ότι την τελευταία εικοσαετία δεν πέρασε χρονιά που να μην είχες κέρδη τουλάχιστον 40%;», «Ναι». «Στοιχηματίζεις σε παράγωγα ακόμη και πάνω στην πτώση της μετοχής σου; Λεηλατείς ακόμη και το ταμείο σου;», «Ναι». «Πιστεύεις ότι τα 500.000 ευρώ αμοιβή που παίρνεις το χρόνο, συν τα μπόνους και τα stock options, είναι λίγα γι’ αυτά που προσφέρεις;», «Ναι». «Νομίζεις ότι είναι καθαρή ληστεία μια αύξηση 4% στους μισθούς των τραπεζοϋπαλλήλων;», «Ναι». «Θα ήθελες να απολύσεις εδώ και τώρα το 30% των υπαλλήλων σου;», «Ναι». «Πιστεύεις ότι χωρίς το δημόσιο χρέος και τα ομόλογα του Δημοσίου δεν θα υπήρχε τραπεζικό σύστημα;», «Ναι». «Έχεις εξαγοράσει κρατικό λειτουργό, κυβερνητικό αξιωματούχο, ελεγκτή της εφορίας, εκπρόσωπο ανεξάρτητης Αρχής;». Εδώ τα δευτερόλεπτα της αναμονής είναι περισσότερα, το μουσικό σασπένς πιο έντονο, αλλά η απάντηση είναι και πάλι… «Ναι». Μεσολαβούν χειροκροτήματα από το κοινό, ενώ η παρουσιάστρια ανακοινώνει ότι ο τραπεζίτης με την αφοπλιστική του ειλικρίνεια έχει ήδη φτάσει το ποσό των 22 δισ. ευρώ, κι αν είναι εξίσου ειλικρινής στην τελευταία και πιο κρίσιμη ερώτηση, θα κάνει το κέρδος του 28 δισ. ευρώ (όσα και το πακέτο στήριξης που έκοψε κι έραψε στα μέτρα του η κυβέρνηση). «Νομίζεις ότι είσαι χρήσιμος στην κοινωνία, ότι χωρίς τη μεσολάβησή σου θα καταρρεύσει το σύμπαν;». «Ναι», απαντά ενθουσιασμένος ο τραπεζίτης, «οοοχ», ακούγεται η αντίδραση του κοινού, γιατί ο ανιχνευτής ψεύδους θεωρεί λανθασμένη την απάντηση, «λυπάμαι» είναι η λέξη που χρησιμοποιεί η παρουσιάστρια, «αλλά και τα 22 δισ. δεν είναι καθόλου άσχημα», συμπληρώνει. Μουσική, τίτλοι τέλους και χορηγοί.
Το πράγμα θα γινόταν ακόμη πιο ενδιαφέρον αν «η στιγμή της αλήθειας» με τον τραπεζίτη συμπληρωνόταν με ένα ακόμη ριάλιτι, στο οποίο ο παίκτης θα βρισκόταν στο αντίποδα του τραπεζίτη. Θα ήταν ο μικροκαταθέτης, ο δανειολήπτης ή απλώς ο μισθωτός που η μόνη του σχέση με την τράπεζα είναι το ΑΤΜ και ο λογαριασμός μισθοδοσίας του. Το concept το ίδιο, το σκηνικό επίσης, μόνο οι ερωτήσεις θα προσαρμόζονταν στο κοινό περί πιστωτικού δικαίου αίσθημα. Η ροή τους θα μπορούσε να είναι περίπου η εξής: «Θα ληστεύατε μια τράπεζα αν ξέρατε ότι δεν θα σας πιάσουν;», «Ναι». «Κάθε φορά που πληρώνετε τη δόση του δανείου ή της πιστωτικής σας νιώθετε ότι σας κλέβουν;», «Ναι». «Αισθάνεστε κάποια κρυφή χαρά όταν ακούτε ότι γκαζάκι κατέστρεψε ΑΤΜ;», «Ναι». «Θα επιστρέφατε στην τράπεζα τόκους που από ταμειακό λάθος σάς απέδωσε;», «Όχι». «Όταν σας έπαιρναν τα κορίτσια του call center και σας ενημέρωναν για δάνειο που σας έχει προεγκριθεί, θέλατε να τις διαολοστείλετε, αλλά συγκρατιόσασταν από ευγένεια;», «Ναι». «Είναι αλήθεια ότι αυτά τα τηλεφωνήματα έχουν πια κοπεί;», «Ναι». «Θα λυπόσασταν αν μαθαίνατε ότι η τράπεζά σας καταρρέει;», «Όχι». «Μήπως μόνο της χρωστάτε και δεν έχετε καμία κατάθεση;», «Ναι». «Είναι αλήθεια πως το αγαπημένο σας ρητό είναι το “δανεικά κι αγύριστα”;», «Ναι». «Θα συμμετείχατε σε μια κίνηση με άλλους δανειολήπτες ώστε να μην πληρώνετε το μέρος του επιτοκίου που θεωρείτε ληστρικό;», «Ναι». Η τελευταία κρίσιμη ερώτηση θα ήταν πανομοιότυπη με αυτήν προς τους τραπεζίτες: «Θεωρείτε χρήσιμους τους τραπεζίτες, πιστεύετε ότι οι κοινωνίες θα καταρρεύσουν χωρίς αυτούς». «Όχι», θα είναι η απάντηση, το κοινό θα ξεσπάει σε θυελλώδη χειροκροτήματα, τα μόνα σκυθρωπά πρόσωπα θα είναι αυτά του τραπεζίτη και του κρατικού αξιωματούχου (για τον πρώτο η κατήφεια είναι ευεξήγητη, ο δεύτερος θα έχει κι αυτός τους λόγους του) και η παρουσιάστρια θα είναι υποχρεωμένη να αποδώσει στον παίκτη το πλήρες έπαθλο που αντιστοιχεί σε απαλοιφή δανειακών χρεών συν άτοκο δάνειο 500.000 ευρώ εξοφλητέο σε 150 έτη. Α, ξέχασα να σας πω ότι η παραλλαγή του ριάλιτι δεν θα ονομάζεται «η στιγμή της αλήθειας», αλλά η «στιγμή της απείθειας». Της πιστωτικής απείθειας φυσικά.