Πολιτική ακρίβεια, πολιτικός μαυραγοριτισμός

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 28-29/5/2022

 Εμείς οι μεσήλικες είχαμε ξεχάσει και οι νεότεροι απλώς δεν γνωρίζουν τι δραματικές ανατροπές μπορεί να προκαλέσει στη ζωή μας ο υψηλός πληθωρισμός. Παρότι αυτό που αποκαλείται παγκόσμιος πληθωρισμός είναι μέγεθος μόνο λογιστικό, γιατί το χειροπιαστό αποτέλεσμα της αοράτου χειρός της αγοράς είναι μόνο ο ελληνικός, ο τουρκικός ή ο γερμανικός πληθωρισμός, είναι γεγονός ότι από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, δηλαδή όταν ο καρκινογόνος ήλιος μονεταρισμού-νεοφιλελευθερισμού εδραιώθηκε στο οικονομικό στερέωμα, ο πληθωρισμός κατολισθαίνει από τα επίπεδα του 10% και με εξαίρεση δύο στιγμιαία τινάγματα μετά την κρίση του 2008, σέρνεται περί τα επίπεδα του 3-4%. Αν μιλήσουμε αποκλειστικά για την Ευρώπη, όπου η προσήλωση στο ιερό τιμαριθμικό όριο 2% της ΕΚΤ έγινε μεταφυσική πίστη, η διακύμανση ήταν ακόμη χαμηλότερη. 

Είχαμε, λοιπόν, ξεχάσει ότι μια εκτίναξη του στατιστικού πληθωρισμού πάνω από το 10% και μια απογείωση της πραγματικής ακρίβειας πάνω από το 20% σημαίνουν ότι αρχίζεις να κόβεις τα πιο απλά: τις μετακινήσεις με το αυτοκίνητο, ένα καλοκαιρινό μπάνιο εντός Αττικής, τη συχνότητα επισκέψεων στο χωριό, αν έχεις, τη διάρκεια των διακοπών σου, το πόσα πράγματα βάζεις στο καλάθι του σουπερμάρκετ, ποιες μακροπρόθεσμες αγορές αναβάλλεις τόσο μακροπρόθεσμα που είναι σαν να τις ματαιώνεις διά παντός, μια και όπως έλεγε ο θείος Τζον Μέιναρντ, μακροπρόθεσμα όλοι θα είμαστε νεκροί. 

Τα καλά νέα αυτής της δραματικής ανατροπής είναι ότι ακόμη και οι αμελέστεροι και πιο αδιάφοροι στο ερώτημα «πόσο κάνει;» αναγκάζονται να γίνονται παρατηρητές τιμών και αυστηροί επιτηρητές της αγοράς. Τα κακά νέα, όπως με θράσος μάς προειδοποιούν οι χρυσοπληρωμένοι αναλυτές των μακρο-τάσεων και μεγα-τάσεων, οι ίδιοι που διαβεβαίωναν το φθινόπωρο ότι μέχρι Γενάρη θα είχαμε καθαρίσει με αυτή τη χαζή μικρο-διαταραχή, είναι ότι ο πληθωρισμός ήρθε για να μείνει. Πόσο, ρε παιδιά; Εναν χρόνο, δύο χρόνια; Σφίγγες οι Κάλχες της μακροοικονομίας, φέρτε τους κι άλλα σφάγια να οιωνοσκοπήσουν, οι οιωνοί (τα όρνια) που πετούν πάνω από τα κεφάλια μας ορέγονται και τη δική μας, ανθρώπινη σάρκα για να στείλουν κάποιο δυσερμήνευτο μήνυμα ελπίδας ή ζόφου. Τα ακόμη χειρότερα νέα είναι πως ο πληθωρισμός πιθανότατα θα μείνει πολύς και για πολύ, για δύο λόγους: πρώτον, γιατί κάποιοι βγάζουν τρελά λεφτά από την ύπαρξή του, γιατί στην κατά τα λοιπά «σοφή» αγορά υπάρχει ένας εγγενής μαυραγοριτισμός, μια μηχανική ατομικής κερδοσκοπίας από τη συλλογική δυστυχία που ουδείς διανοείται να αγγίξει. Δείτε την ξέφρενη κερδοφορία των ενεργειακών, μεταλλουργικών, ψηφιακών, μεταφορικών ή ναυτιλιακών εταιρειών, δείτε τα γενναιόδωρα μερίσματα που υπόσχονται στους μετόχους τους και θα καταλάβετε. Δεύτερον, ο υψηλός πληθωρισμός δεν έτυχε, πέτυχε. Είναι προϊόν πολιτικών επιλογών, πράξεων ή παραλείψεων, στις οποίες οι κυβερνήσεις και οι διακρατικοί θεσμοί του καπιταλιστικού μας σύμπαντος προέβησαν συνειδητά, είτε με επίγνωση είτε με άγνοια κινδύνου. Η ακρίβεια, όπως και ο κοσμοπολίτικος μαυραγοριτισμός που συμπεριλαμβάνει, είναι πολιτική. 

Τα πολιτικά και επιχειρηματικά λόμπι βολεύονται στην ιδέα ότι ο πληθωρισμός είναι περίπου φυσικό φαινόμενο. Ακόμη και στο σχήμα λόγου «τέλεια καταιγίδα» υπονοείται κάτι μεταφυσικό, θεόσταλτο, πολιτικά αναπότρεπτο. Και σ’ αυτή τη βολική μεταφυσική έρχεται και κουμπώνει η φιλοσοφική κοινοτοπία για το «αόρατο χέρι της αγοράς», που η κατάχρησή της αδικεί τον Ανταμ Σμιθ, ο οποίος προσέφυγε σε αυτή την αμήχανη συνεκδοχή για να δείξει απλώς ότι οι τελικές τιμές είναι η σύνθεση επιλογών και συμπεριφορών χιλιάδων ανθρώπων, αγοραστών και πωλητών, που συναντώνται στο συνονθύλευμα της αγοράς. «Είναι η ψυχολογία, ηλίθιε», ήταν με λίγα λόγια το υπόρρητο μήνυμα του Σκοτσέζου διανοητή για την ουδέποτε υπάρξασα οικονομία του «τέλειου ανταγωνισμού». 

Αλλά ακόμη κι αυτός ο πιστός της ανθρώπινης ιδιοτέλειας που με μαγικό τρόπο κατατείνει σε δημόσιο, κοινωνικό συμφέρον, καταλάβαινε πως η ιδεατή οικονομική μηχανική του είναι αδύνατο να λειτουργήσει αν αφήνονταν ανεξέλεγκτα ο επιχειρηματικός μαυραγοριτισμός, τα καρτέλ, τα μονοπώλια. Κάποιο ορατό χέρι θα 'πρεπε να τα αποτρέψει. «Είναι η πολιτική, ηλίθιε», είναι ο τελικός οιωνός από τον μακρινό 18ο αιώνα του Ανταμ Σμιθ. 

Αλλά για να προσγειωθούμε στον δικό μας ζοφερό αιώνα και να τελειώνουμε με την απάτη του «φυσικού πληθωρισμού», ας κάνουμε μια μικρή ανακεφαλαίωση: 

Είναι πολιτική η επιλογή των κυβερνήσεων και των θεσμών της παγκόσμιας διακυβέρνησης να παραδώσουν σε κερδοσκοπικά χρηματιστήρια την εξουσία καθορισμού των διεθνών τιμών για κάθε αγαθό από το οποίο εξαρτάται η επιβίωση της ανθρωπότητας. Από τα μεταλλεύματα μέχρι το στάρι και από το νερό μέχρι τις εκπομπές ρύπων διοξειδίου.

Είναι πολιτική επιλογή της ηγεσίας της Ε.Ε. να επιβάλει την τιμολόγηση του ρεύματος από χρηματιστήρια ενέργειας, παραδίδοντας 500 εκατομμύρια Ευρωπαίους στο παιχνίδι μιας ανελέητης κερδοσκοπίας, που κρύβεται βολικά πίσω από την ουκρανική κρίση, αν και το χρηματιστηριακό ενεργειακό ράλι άρχισε πολλούς μήνες νωρίτερα. 

Είναι πολιτική επιλογή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να αρνούνται την αναστολή των χρηματιστηρίων ρεύματος, ή του ολλανδικού χρηματιστηρίου αερίου, όπου γίνεται τρελό παιχνίδι και με το «καθαρό» νορβηγικό αέριο και με το «βρόμικο» ρωσικό. Είναι πολιτική επιλογή τους να ρισκάρουν μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση, παίζοντας το παιχνίδι των κερδοσκόπων με την υποτιθέμενη εγκλωβισμένη ουκρανική παραγωγή. 

Ηταν πολιτική –και ταξική– επιλογή των κυβερνήσεων να αφήσουν απείραχτα για έναν χρόνο τα υπερκέρδη των ενεργειακών εταιρειών από τις τρελές ανατιμήσεις. Οπως είναι πολιτική επιλογή τους (επιλογή εκλογικής αυτοσυντήρησης) να τα φορολογήσουν έστω και περιορισμένα, καθυστερημένα και προσχηματικά για να αποφύγουν την κατακραυγή. Είναι πολιτική επιλογή της κυβέρνησης του Μωυσέως να μην κλείσει εδώ και τώρα το χρηματιστηριακό «μαγαζάκι» όπου παραγωγοί και προμηθευτές ρεύματος παίζουν τις κουμπάρες στις πλάτες των καταναλωτών. 

Είναι πολιτική επιλογή των κυβερνήσεων να αφήσουν ανεξέλεγκτο τον όπου γης και θαλάσσης εφοπλισμό να πενταπλασιάσει τους ναύλους μεταφοράς, να υπερασπίσει ως «εθνικό» συμφέρον την ελευθερία τους να κουβαλάνε ρωσικό, σαουδαραβικό ή ιρανικό πετρέλαιο σε πείσμα κάθε εμπάργκο, να παραγγέλνουν σωρηδόν νέα πλοία και να απολαμβάνουν αφορολόγητες σημαίες ευκαιρίας. 

Αφήνω στη φαντασία και τη γνώση σας ανοιχτό προς συμπλήρωση τον κατάλογο των αποφάσεων –πράξεων, παραλείψεων, αποσιωπήσεων, στραβών ματιών– που καθιστούν την ακρίβεια αυθεντικό προϊόν του πολιτικού μαυραγοριτισμού που κυβερνά τον κόσμο. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

…Η εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων πέρασε για πάντα: όλοι οι δρόμοι οδηγούν στον «πληθωρισμό μισθών», ο Μόρι δεν μπορεί να κρύψει άλλο τις πραγματικές του διαθέσεις: οι μισθωτοί, ζητώντας το περιττό, αχαλίνωτοι καταναλωτές συμβόλων, με το μικρόβιο της ισότητας που τους πλήττει, είναι οι βασικοί υπεύθυνοι του πληθωρισμού. Οι ανάγκες που θέλουμε να ικανοποιήσουμε ξεπερνούν τις υπάρχουσες δυνατότητες ικανοποίησής τους και δημιουργούν την αναγκαιότητα προσφυγής στην καταναγκαστική αποταμίευση… Στη συνέχεια ο συγγραφέας βγάζει τα συμπεράσματα που αποτελούν λογικές συνέπειες όσων προαναφέραμε: «Για να μπορέσουμε να σταματήσουμε τις αυξήσεις τιμών στη διάρκεια των δύο δεκαετιών που έρχονται, κι αν θέλουμε να διαφυλάξουμε τον πολιτισμό και την κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας, θα πρέπει να δεχτούμε δίχως δισταγμό και ταυτόχρονα δύο δρακόντεια μέτρα: την αισθητή αύξηση των φορολογικών επιβαρύνσεων και την αυταρχική συγκράτηση των αυξήσεων στους μισθούς στο πλαίσιο που καθορίζει η άνοδος της παραγωγικότητας». 

Πολ Μπουργκές, «Φταίνε οι μισθοί για τον πληθωρισμό;» (1978)