Ολα τα λεφτά του κόσμου

ΕφΣυν, 26-27/6/2021

Η διαδικασία με την οποία οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα είναι τόσο απλή που καταντάει αποκρουστική, έγραφε ο σοφός Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Κι εννοούσε ότι από τότε που τα κυρίαρχα κράτη και οι κυβερνήσεις απεμπόλησαν το μονοπώλιο της έκδοσης χρήματος και το κατέστησαν προνόμιο του πιστωτικού συστήματος, είτε των ίδιων των εμπορικών τραπεζών είτε των τάχα μου ανεξάρτητων (από τις κοινωνίες) κεντρικών τραπεζών, το χρήμα είναι σχεδόν αποκλειστικά χρέος. Με εξαίρεση ένα ελάχιστο ποσοστό, βαριά ένα 5% παγκοσμίως, που εμφανίζεται σε φυσική κυκλοφορία, όλα τα υπόλοιπα λεφτά του κόσμου είναι πιστωτικό χρήμα. Πατάς κουμπί και βγαίνει λάχανο. Τόσο απλά. Μια κατάθεση στο επόμενο δευτερόλεπτο γίνεται πίστωση, κάθε πίστωση γίνεται νέα πίστωση, επομένως κάθε χρέος γίνεται χρήμα και όσο περισσότερες φορές επαναλαμβάνεται αυτή η μυστικιστική παρθενογένεση, τόσο περισσότερο το χρήμα που κυκλοφορεί, καθιστώντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα απόλυτο παράδειγμα κυκλικής και αειφόρου οικονομίας εκ του μη όντος. Γι’ αυτό δεν ρωτάμε ποτέ τις τράπεζες και τους τραπεζίτες «πόσα ίδια κεφάλαια έχετε, λεβεντόπαιδα», γιατί εκεί προκαλούνται ταράκουλα και γλωσσοδέτες κι αρχίζουν οι επόμενες επιδρομές συσσώρευσης νέου πιστωτικού χρήματος, που στη χρηματιστηριακή αργκό αποκαλούνται αυξήσεις κεφαλαίου, ομολογιακά δάνεια, όλα με τις πλάτες της μανούλας στη Φρανκφούρτη -μιλώντας για την ευρωζώνη-, που είναι πάντα εκεί να εκδώσει όσο χρήμα, όσο φτηνό και για όσο χρειάζεται.

Αυτή η αποκρουστικά απλή διαδικασία δημιουργίας του χρήματος, άλλωστε, αποτυπώνεται ακόμη και στη γλώσσα. Fiat money είναι ο διεθνής όρος για το παραστατικό-πιστωτικό χρήμα, στην εποχή του fiat money ζούμε εδώ και τουλάχιστον πέντε αιώνες, από τότε που στη θαλασσοκράτειρα Βενετία στήθηκαν τα πρώτα τοκογλυφικά μαγαζάκια, με πρώτη τους προτεραιότητα όχι να χρηματοδοτήσουν το θαύμα της Αναγέννησης (παρεμπιπτόντως, το έκαναν κι αυτό), αλλά να διευκολύνουν με χρεόγραφα, αντί χρυσών, ασημένιων και χάλκινων νομισμάτων, το εμπόριο Ανατολής-Δύσης, Βορρά-Νότου και όπου γης. Και εγένετο fiat money, εκ του λατινικού facere = κάνω, φτιάχνω, στην υποτακτική του παθητικού ενεστώτα fiat = γενηθήτω. Κι όπως το βιβλικό «fiat lux = γενηθήτω φως» είναι η απαρχή της Γένεσης του κόσμου, έτσι και το «γενηθήτω χρήμα» γίνεται η Γένεση του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού σύμπαντος.
Πόσα είναι τα λεφτά όλου του κόσμου; Αν ρωτήσουμε τις κεντρικές τράπεζες, θα μας δώσουν το μετριοπαθές μέγεθος των 40 τρισ. δολαρίων, περιορίζοντας την τυπική μέτρηση στο χρήμα που βρίσκεται σε κυκλοφορία. Αν ρωτήσουμε όμως όλες τις τράπεζες μαζί ή κάποια από τις «Διεθνείς» τους, θα μας βεβαιώσουν ότι με το χρήμα κάθε εκδοχής, από το κέρμα και το χαρτονόμισμα μέχρι κάθε μορφής χρεόγραφο, μετοχή, επένδυση, αξίωση, παράγωγο, ο λογαριασμός ανεβαίνει στα 1,2 τετράκις εκατομμύρια δολάρια.

ΟΚ, είναι προφανές ότι αυτό έχει μια υπερβολή, διότι σε αυτό το ποσό περιλαμβάνεται ο κοπανιστός αέρας στις πολλές φούσκες που συντηρούν οι αγορές μέχρι να σκάσουν στα μούτρα μας, αλλά μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση για τον συνολικό όγκο πιστωτικού χρήματος θα αντιστοιχούσε στο παγκόσμιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος. Περίπου 280 τρισ. δολάρια. Να τ’ αφήσω; Θα τ’ αφήσω, γιατί αν ως ανθρωπότητα έχουμε όσα κάθε φορά χρωστάμε στους εαυτούς μας, είναι αδύνατο να τα αυξήσουμε χωρίς να δανειστούμε περισσότερα ή χωρίς να δανείσουμε μια εξωγήινη κοινωνία σε κάποιον κατοικημένο εξωπλανήτη.

Απ’ όλα τα λεφτά του κόσμου με τα οποία νταραβερίζεται το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ας πούμε αυτά τα 280 τρισ. δολάρια, τα κρυπτονομίσματα αντιστοιχούν σε περίπου 600 δισ. δολάρια. Κι από όλα τα λεφτά του κόσμου, με τις πιο παράξενες μεταμορφώσεις τους και τοξικές εκδοχές τους που έχουν οδηγήσει αγορές σε κραχ, χώρες σε χρεοκοπία, κοινωνίες σε καταστροφή, το παγκόσμιο τραπεζικό ιερατείο σε μια μορφή έχει σκαλώσει: στα κρυπτονομίσματα. Είναι χρήμα ή δεν είναι; Ποιος τους έδωσε εξουσία να το εκδίδουν; Μήπως κάνουν ξέπλυμα; Τι επιτόκιο έχει το κρυπτο-χρήμα τους; Και τι πληθωρισμό; Ποιος θα εγγυάται την αποταμίευσή του;

Ολα τα ερωτήματα που θέτουν με ύφος αυθεντίας οι τραπεζίτες στους παρείσακτους που απειλούν το βασίλειο της νομισματοκρατίας τους είναι τα ίδια που θα έπρεπε να έχουν θέσει εδώ και αιώνες στους τραπεζίτες οι κυβερνήσεις και οι πελάτες τους. Κι αν τυχόν τέθηκαν (έλεγε ο καημένος ο Λίνκολν ότι το «δικαίωμα της δημιουργίας και έκδοσης χρημάτων είναι όχι μόνο το ανώτατο αποκλειστικό προνόμιο της κυβέρνησης, αλλά και η μεγαλύτερη δημιουργική της ευκαιρία», αλλά ποιος τον άκουγε), ουδέποτε απαντήθηκαν. Το μονοπώλιο του παραστατικού χρήματος απαλλοτριώθηκε ως η πιο φυσιολογική εξέλιξη στον κόσμο και το τραπεζικό σύστημα έγινε ο μεσάζων κάθε συναλλαγής.

Τώρα λοιπόν φτάσαμε στην πολύ διασκεδαστική στιγμή οι τραπεζίτες να αισθάνονται απειλή από μια άλλη μορφή χρήματος που, παρότι κι αυτό εξορύσσεται από τα ορυχεία της πίστωσης, μας γυρίζει πίσω στην προ-τραπεζική εποχή. Πολύ κοντά στην εκδοχή του φυσικού εμπορευματικού χρήματος (χρυσού, ασημένιου, μεταλλικού), που δεν απαιτούσε τη μεσολάβηση ή την εγγύηση κανενός. Αν μπορώ εγώ σήμερα από την Αθήνα να εξοφλήσω σε μηδενικό χρόνο και σε ψηφιακό χρήμα μια οφειλή μου στον φίλο μου τον Νίκο που ζει αυτοεξόριστος στη Γη του Πυρός, χωρίς προμήθειες, λογαριασμούς, μεσάζοντες, τότε τι χώρος μένει για τράπεζες, τόκους και επιτόκια; Και πώς θα ζήσει ο κόσμος χωρίς τόκους κι επιτόκια, μου λέτε; Αντέχεται τέτοια στέρηση;




ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Οι περισσότεροι άνθρωποι φαντάζονται ότι, αν όλα τα δάνεια εξοφλούνταν, η κατάσταση της οικονομίας θα βελτιωνόταν. Σίγουρα αυτό ισχύει σε ατομικό επίπεδο. Ακριβώς όπως έχουμε περισσότερα χρήματα για να ξοδέψουμε όταν οι δόσεις του δανείου μας τελειώσουν, νομίζουμε ότι αν όλοι μας εξοφλούσαμε τα χρέη μας, θα υπήρχαν περισσότερα χρήματα για όλους. Αλλά η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίθετο. Δεν θα υπήρχαν καθόλου χρήματα. Ορίστε... Είμαστε εξαρτημένοι ολοκληρωτικά από τη συνεχώς ανανεώσιμη τραπεζική πίστωση ώστε να υπάρχουν χρήματα. Χωρίς δάνεια, δεν υπάρχουν χρήματα.

Paul Grignon, «Το χρήμα ως χρέος»